HILEKOA ETA GORABEHERAK

Aurreko egunean autobus geltokian nengoela, honako mezu hau irakurri nuen publizitate-panel handi batean: “Sentitu zaitez garbi!”. Emakume irribarretsu bat zegoen panel handi hartan, eskuan tanpoi pakete bat heltzen ari zena. Alajaina! hilekoa izateak “zikin” sentiarazten al gaitu? Horrexegatik behar al dugu “garbi” sentiarazten gaituen produktu bat? Egia esan, ez nuen horren berririk. Hurrengo egunean lagunekin komentatu nuen, hilekoa izateak inoiz ez ninduen “zikin” sentiarazi, beraz, ez nuen mezu horren funtsa ulertzen, aitzitik, jasotako erantzunek asko harritu ninduten. Badirudi ohikoa dela emakumeek hilekoa izatean, haien burua “zikin” sentitzea eta ohizkoa den baino gehiagotan garbitzea. Tristezia sentsazio antzekoa sentitu nuen hura entzutean, hain da naturala hilekoa izatea, hain da beharrezkoa, zein ezin nuen ulertu nola eragin zezakeen zikintasun sentipena.

Informazio berri hau izanda, nire ingurua behatzen hasi nintzen, eta gutxinaka-gutxinaka ulertu nuen normala dela emakumeak horrela sentitzea, gizarteak berak lotzen baitu hilekoa zikintasunarekin. Tanpoi edo konpresa iragarkietan, adibidez, odola urdin kolorez ageri da eta testurak ez du benetako odolarekin inolako zerikusirik. Gainera, “Feminist Current” aldizkariak bultzatutako ikerketa batetan, nabarian geratu zen geroz eta emakume gehiagok erabiltzen dituztela tanpoiak konpresak erabili beharrean, kuleroak jaistean odola ikustea ez baitute gustuko. Hala ere, ginekologo orok dio emakumeontzat oso garrantzitsua dela hilekoan isuritako odolari erreparatzea, kolorea edota testura aldatuz gero, gaixotasun asko goiz diagnostikatu baitaitezke.

Aurretiaz aipatutako informazio bilketa hartan, beste herrialde batzuek hilekoaren inguruan dituzten mito eta kondairak aurkitu nituen, bitxia iruditu zitzaidan hilekoak beti ezezkotasun eta arbuio ikaragarria eragitea. Tanzanian, hala nola, hilekoaren odola ikusteak  madarikazioa eragiten duela uste da, beraz, neskek beste alde batera begiratzen dute hilekoaren isurketa gelditzeko erabiltzen dituzten trapu eta zapiak aldatzean. Bestalde, Indiako toki askotan, emakumeak ezin daitezke sukaldean sartu hilekoa dutenean, janaria ustelduko delakoan. Nepalen emakumeak isolatu egiten dituzte hilekoa dutenean, txaboletara edo 'gela ilunetara' bidaltzen dituzte. Azkenik, aipatzekoa da Japoniako egoera;  emakumeek hilekoarekin oreka eta gustuaren zentzua galtzen dutela sinesten da, beraz, gutxi dira emakumezko sukaldari ezagunak.

Informazio bilketa eta hausnarketa honen ondoren, esan beharra daukat galderak baino ez datozkidala burura. Alde batetik, gizarteak ikaragarri goraipatzen du amatasuna eta haurdunaldia; abortuaren aurkako legeek garbi egiaztatzen dute baieztapen hau. Era berean, amatasuna aukeratzen ez duten emakume asko epaituak izan ohi dira, seme-alabak noiz izango dituzten galderari etengabe erantzutera behartuak izanik. Beste alde batetik, hilekoaren inguruan arbuio eta ezezkotasun ikaragarria nabari daiteke, fenomeno natural hau zikintasun eta gaitzarekin lotzen delarik. Honenbestez, honako hau litzateke nire hausnarketa: jakinda emakumeek hilekoa izatea umeak edukitzeko baldintza bat dela, nola liteke hori gaitzestea?

Neure buruari galdetzen diot ez ote diren, hilekoarekiko mito eta mezu negatiboak, emakumeoi oztopo gehiago jartzeko estrategia bat. Burua makur dezagun erabilitako beste aitzakia bat.